Η Σημασία του Ισορροπιστή Βιταμινών και ιχνοστοιχείων στη διατροφή των παραγωγικών ζώων

Η ανάγκη για αυξημένη παραγωγικότητα και καλύτερη αποτελεσματικότητα στην ζωική παραγωγή οδήγησε στην οργάνωση μεγάλων και εξειδικευμένων μονάδων εκτροφής αγροτικών ζώων με υψηλό γενετικό δυναμικό. Για την πλήρη αξιοποίηση της δυναμικότητας των ζώων χρησιμοποιούνται ολοένα βελτιούμενες ζωοτεχνικές τεχνικές στην αναπαραγωγή, τη διατροφή, τη στέγαση και την υγιεινή των ζώων.

Η διατροφή είναι από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες στην ζωική παραγωγή. Πέραν της υγείας και της παραγωγικότητας των ζώων επηρεάζει σημαντικά τόσο το κόστος παραγωγής των κτηνοτροφικών προϊόντων όσο και την ποσότητα αυτών. Τις τελευταίες ιδιαίτερα δεκαετίες, που οι απαιτήσεις εκ μέρους των καταναλωτών, για περισσότερα και ποιοτικώς καλύτερα τρόφιμα χαμηλού κατά το δυνατόν κόστους είναι αυξημένες, η συμβολή της διατροφής ήταν και παραμένει καθοριστικής σημασίας.

Με δεδομένο ότι η παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης δύο κυρίως συστημάτων.  α) της τροφής που ενεργεί μέσω των θρεπτικών συστατικών που περιέχει και β) του ζώου που αντιδρά με βάση τη γονοτυπική του σύσταση. Έτσι η επιλογή των πλέον κατάλληλων ζωοτροφών σε συνδυασμό με τη γνώση των αναγκών των ζώων για την κατά το δυνατόν καλύτερη κάλυψη αυτών και την πλήρη αξιοποίηση του γενετικού τους δυναμικού πρέπει να αποτελεί πρωταρχικής σημασίας στόχο σε μια σύγχρονη κτηνοτροφική μονάδα.

Η εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας κατά τα τελευταία χρόνια απαιτεί αυξημένη προσοχή στο χορηγούμενο επίπεδο ανόργανων στοιχείων στα ζώα, γιατί ένας αριθμός ειδικών μεταβολικών νόσων συνδέεται τόσο με την μειωμένη όσο και με την υπερβολική χορήγηση αυτών. Διαφορές στην απορρόφηση, κατακράτηση και αποβολή των ανόργανων στοιχείων από τον οργανισμό μπορούν να επηρεάσουν το μεταβολισμό των ζώων. Τέτοιου είδους μεταβολικές δυσμενείς μεταβολές δεν εμφανίζονται πάντα με εμφανή κλινικά συμπτώματα, αλλά προκαλούν μειωμένη παραγωγικότητα στα ζώα, η οποία τουλάχιστον στο αρχικό στάδιο δεν είναι εμφανής. Μειωμένος ρυθμός ανάπτυξης, μειωμένη γαλακτοπαραγωγή, μειωμένη γονιμότητα, αυξημένη ευαισθησία στις ασθένειες και μειωμένη βιωσιμότητα των ζώων είναι μερικά από τα αποτελέσματα των πενιών ανόργανων στοιχείων στα ζώα.

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών και την αύξηση της παραγωγικότητας συνίσταται ανεπιφύλακτα η πρόληψη των πενιών αυτών. Η βελτίωση του γενετικού υλικού και η βελτίωση των βοσκών αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης πενιών ανόργανων στοιχείων. Με τη γενετική βελτίωση επιτυγχάνεται μεγαλύτερος ρυθμός ανάπτυξης στα αναπτυσσόμενα ζώα και υψηλότερη γαλακτοπαραγωγής στα γαλακτοπαραγωγά ζώα με αποτέλεσμα οι ανάγκες των ζώων αυτών σε ανόργανα στοιχεία να αυξάνονται αντίστοιχα.

Από την άλλη πλευρά η βελτίωση των βοσκών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας της παραγόμενης  χλόης κατά στρέμμα καθώς και την τροποποίηση του pH του εδάφους συνέπεια της οποίας είναι η μειωμένη απορρόφηση ορισμένων απαραιτήτων ανόργανων στοιχεία από τα φυτά.

Συνήθως η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των πενιών είναι η συμπλήρωση του σιτηρεσίου με ισορροπιστή βιταμινών και ανόργανων στοιχείων που καλύπτει το έλλειμμα μεταξύ της χορηγούμενης  και της απαιτούμενης ποσότητας ανόργανων στοιχείων.

Ο ισορροπιστής αποτελεί υπόθεση που απαιτεί λεπτούς χειρισμούς γιατί περιέχει «μικροουσίες» (βιταμίνες και ιχνοστοιχεία) σε πολύ μικρές ποσότητες οι οποίες πρέπει να κατανεμηθούν ομοιόμορφα στην όλη ποσότητα του μίγματος. Αν η διασπορά της ενεργής ουσίας δε γίνει ομοιόμορφα, κάποια ζώα θα πάρουν μεγαλύτερη ποσότητα και κάποια λιγότερη ή καθόλου. Αυτά που θα πάρουν μεγαλύτερη ποσότητα, εφόσον η ουσία είναι τοξική (π.χ. Se,Cu), ενδεχομένως παρουσιάσουν προβλήματα τοξικότητας με ότι αυτό συνεπάγεται σε κάθε περίπτωση. Αυτά που θα πάρουν μικρότερη ποσότητα ή καθόλου ενδέχεται να παρουσιάσουν συμπτώματα πενίας πάλι με ότι αυτό συνεπάγεται.

 Επομένως το κύριο μέλημα στην περίπτωση των ισορροπιστών είναι η ομοιόμορφη κατανομή των ενεργών συστατικών στη μάζα του τελικού μίγματος.

Η συμπλήρωση των σιτηρεσίων με ανόργανα στοιχεία και αυτή δεν είναι εύκολη, ιδιαίτερα όταν δεν στηρίζεται σε αναλύσεις ζωοτροφών και βιολογικών υλικών των υπό διατροφή ζώων. Δύσκολη είναι επίσης η συμπλήρωση των σιτηρεσίων  σε περιπτώσεις οριακών πενιών που απαιτείται πολύ προσεκτικός χειρισμός και ιδιαίτερα για στοιχεία για τα οποία τα όρια μεταξύ ασφαλούς θεραπευτικής και τοξικής δόσης είναι σχετικά μικρά (π.χ. Σελήνιο). Πέραν αυτών όμως είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιβεβαιώνεται ότι :

• Τα επιλεγμένα ανόργανα στοιχεία ικανοποιούν τις ιδιαίτερες απαιτήσεις των ζώων, χρησιμοποιούνται καλώς και δεν αντιδρούν μεταξύ τους.
• Από τη στιγμή που θα χορηγηθεί ένας ισορροπιστής, όλα τα ζώα των προσλαμβάνουν με κανονικό ρυθμός και σε επαρκή ποσότητα.

Είναι δεδομένο ότι το σημαντικότερο στοιχείο στην επιλογή ισορροπιστή είναι σταθερή χρησιμοποίησή του χωρίς να αλλάζει συχνά η συνταγή και η ποσότητα του.

Πηγές : Γεώργιος Π. Ζέρβας \”Κατάρτιση σιτηρέσιων παραγωγικών ζώων\”, \”Τα ανόργανα στοιχεία στη Διατροφή των Μηρυκαστικών Ζώων\”